Το χθες και το σήμερα

Συχνά, όταν αναφερόμαστε σε παλαιότερες εποχές, οι περισσότεροι νιώθουμε μία νοσταλγία. Μία βαθιά και γλυκιά ανάμνηση μας έρχεται στο νου για καθετί που έχει να κάνει με εκείνα τα «παλιά χρόνια» που για τον καθένα από εμάς είναι διαφορετικά. Η διαφορετικότητα έχει να κάνει και με τη διαφορετική χρονική περίοδο που χαρακτηρίζει ο καθένας ως «παλιά», αλλά και με πράγματα ή καταστάσεις τις οποίες έχει ζήσει κάποιος και τις έχει συνδυάσει μόνο μ’ εκείνο το «παλιό» παρελθόν του.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, σπάνια μας αφήνει να φέρνουμε το μυαλό μας πίσω και να θυμόμαστε λεπτομέρειες από την παιδική ή εφηβική μας ηλικία. Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεχνούν πολλά σημαντικά στοιχεία από το παρελθόν τους, από την τότε καθημερινότητά τους. Κι αν κάποια στιγμή, συμπτωματικά, έρθει κάτι να τους θυμίσει εκείνες τις παλιές μέρες, είτε μέσω μιας παλιάς ταινίας, είτε μέσω ενός παλιού βιβλίου ή απλώς συναντώντας έναν παιδικό φίλο, τότε αυτόματα έρχονται στην επιφάνεια πολύ περισσότερες αναμνήσεις απ’ όσες θα μπορούσε να φανταστεί κανείς.

Σίγουρα ο καθένας μας έχει διαφορετικές προσωπικές εμπειρίες, όμως όλοι έχουμε και κάποια κοινά, που τα καταλαβαίνουμε όταν καμιά φορά τύχουμε σε συζητήσεις με συνομήλικους ή και λίγο μεγαλύτερους και κάποιος διαβολάκος φέρει την κουβέντα στο παρελθόν.

Τέτοιες κουβέντες ξεκινούν συνήθως με συζήτηση για τραγούδια «της εποχής μας», για ταινίες που πρωτοείδαμε σε κάποιο συνοικιακό σινεμαδάκι ή για τηλεοπτικές σειρές που παρακολουθήσαμε στα πρώτα βήματα της ελληνικής τηλεόρασης.

Κάποιος από την παρέα θα βρίσκεται πάντα να σιγοτραγουδήσει έναν παλιό αλλά γνώριμο σε όλους σκοπό, κάποιος άλλος ένα ξεχασμένο τραγούδι που ακουγόταν μόνο σε μία αγαπημένη τηλεοπτική σειρά και που από τότε δεν το ξανάκουσε κανένας. Αν μετά υπάρχει χρόνος και έχουν όλοι παρόμοια διάθεση, η κουβέντα θα συνεχιστεί και ο καθένας θα προσθέσει κάτι προσωπικό σε αυτήν. Για τα δύσκολα παιδικά χρόνια, για την περίοδο που ήταν φοιτητής, για τις σκέψεις και τα συναισθήματά του την περίοδο της δικτατορίας…

Και θα παρατηρήσετε ότι όσο πιο πίσω πάει κανείς, τόσο τον χαροποιεί αυτό και ένα μόνιμο χαμόγελο χαράζεται στο πρόσωπό του. Κι ας θυμάται τα κρύα βράδια του χειμώνα που σαν μικρό παιδί κουκουλωνόταν με την κουβέρτα μήπως και ζεσταθεί, επειδή οι δικοί του ήταν φτωχοί και δεν είχαν ούτε ξύλα για τη σόμπα του φτωχού σπιτικού.

Δεν ξέρω αν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να νιώσουν όμορφα μέσα σε τέτοιες συζητήσεις, αλλά είμαι σίγουρος πως εκείνοι που μπορούν έρχονται πιο κοντά και νιώθουν μεγαλύτερο δέσιμο με τους συνομιλητές τους.

Κι αν είστε από εκείνους που δεν το έκαναν ποτέ αυτό, ίσως γιατί δεν έτυχε ή ίσως γιατί δεν το επιδιώξατε (αν και πιστεύετε πως αν το κάνατε θα σας άρεσε), τότε υπάρχει και άλλη λύση. Απόψε το βράδυ μείνετε λιγάκι περισσότερο ξύπνιος, αλλά ξαπλωμένος στο κρεβάτι σας και αφήστε το μυαλό σας να ταξιδέψει προς τα πίσω…

Φέρτε στο νου σας το παιδάκι που ήσαστε κάποτε. Θυμηθείτε τα πρωινά της Κυριακής που, μετά την εκκλησία στην οποία σας τραβούσαν με το ζόρι, τρέχατε στις αλάνες για να βρείτε τους φίλους σας και να παίξετε ποδόσφαιρο με μία σκασμένη μπάλα. Θυμηθείτε το καλό σας πουλόβερ που το βάζατε μόνιμα για δοκάρι στις αυτοσχέδιες εστίες και που μετά η μητέρα σας, όταν γυρίζατε το βράδυ, σας κυνηγούσε δύο τετράγωνα για να σας δείρει επειδή το λερώσατε, λες και δεν έφτανε το τρέξιμο που είχατε ρίξει από μόνος σας όλη την ημέρα! Ευτυχώς που το μπάσκετ δεν χρειαζόταν πουλόβερ γιατί το παίζαμε στα περβάζια των παραθύρων!

Σίγουρα οι περισσότεροι θα θυμηθείτε τις ατέλειωτες ώρες κυνηγητού και κρυφτού στους δρόμους της γειτονιάς σας. Αλήθεια, πόσοι από εμάς έχουμε γυρίσει σε εκείνη την παλιά την γειτονίτσα για να βρούμε τα σημεία που κρυβόμαστε τότε, ή τον δρόμο που παίζαμε μήλα; Μήπως μας φοβίζουν οι πολυκατοικίες που ξέρουμε πως θα συναντήσουμε στη θέση των μικρών σπιτιών που θυμόμαστε;

Ένα από τα στοιχεία που μας κάνει να αναπολούμε τόσο εκείνα τα χρόνια, είναι η αγνότητα, η καθαρότητα της ψυχής, η καλοσύνη η οποία ήταν διάχυτη στους γύρω μας –ή τουλάχιστον έτσι νιώθαμε εμείς.

Κατέβαινες να βρεις τους φίλους σου και αυτοί ήταν σχεδόν πάντα εκεί! Κι αν δεν ήταν, μπούκαρες στο σπίτι τους, χωρίς να το πολυσκεφτείς, χωρίς να ρωτήσεις κανέναν και χωρίς καν να χτυπήσεις την πόρτα! Αν ο φίλος σου ήταν στο τραπέζι για το μεσημεριανό, η μάνα του σε κάθιζε και σένα με το ζόρι για να φας κι ας ζημιωνόταν εκείνη με το λιγοστό έτσι κι αλλιώς φαγητό που είχε μέσα η κατσαρόλα.

Κι έπειτα, στο παιχνίδι, πέφταμε, χτυπούσαμε, ματώναμε, αλλά με λίγο ιώδιο στην πληγή ξαναρχίζαμε τα ίδια! Δεν μας πτοούσαν ούτε οι κατσάδες της μάνας!

Στο σχολείο τρέμαμε μην τύχει και μας τραβήξει ο δάσκαλος από τη φαβορίτα τα αγόρια και από την αλογοουρά τα κορίτσια. Οι σβουριχτές σφαλιάρες έπεφταν σύννεφο, οι τιμωρίες με το ένα πόδι σηκωμένο στη γωνία και η βέργα που μας έκανε κόκκινα τα χέρια ανεβοκατέβαινε συνέχεια!

Γι’ αυτό τα καλοκαίρια φεύγαμε από το σπίτι το πρωί και γυρίζαμε το βράδυ, όταν άρχιζε να σκοτεινιάζει, ή όταν από τις φωνές της μάνας έτριζαν οι κολώνες σε όλη τη γειτονιά…

Και βέβαια τότε δεν υπήρχαν ούτε τα κινητά, ούτε οι υπολογιστές, ούτε τα πλέι-στέισον! Το καλύτερο δώρο ήταν ένα διφραγκάκι –ή ένα εικοσαρικάκι πολύ αργότερα– που θα μας έδινε τη δυνατότητα να τρέξουμε στον περιπτερά της γειτονιάς για να αγοράσουμε το αγαπημένο μας περιοδικό. Και επειδή τότε δεν είχαν κυκλοφορήσει ακόμη τα πολυεικονογραφημένα περιοδικά, αυτά που βρίσκαμε κρεμασμένα στα ξύλινα μανταλάκια του περίπτερου ήταν ο Μικρός Ήρως, ο Μικρός Σερίφης, ο Ζαγκόρ και τα Κλασσικά Εικονογραφημένα. Αργότερα εμφανίστηκαν η Περιπέτεια, το Τρουένο και η Κατερίνα…

Αν περίσσευαν και μερικές δραχμούλες παραπάνω, τις σπαταλούσαμε σε μια σοκολάτα ΙΟΝ αμυγδάλου, ή σε μία ΜΕΛΟ που είχε και τα χαρτάκια με τις φορεσιές ή με τις σημαίες των χωρών του κόσμου (αυτά τώρα είναι εξαιρετικά δυσεύρετα και ξέρω έναν φίλο που τα ψάχνει σαν τρελός).

Κι αργότερα, όταν πια είχαμε μεγαλώσει κάπως, αρχίζαμε να πηγαίνουμε και στο γήπεδο. Σαν φίλαθλοι βέβαια, παρακολουθώντας ποδοσφαιριστές που με δυσκολία έκαναν μία τρίμπλα, αλλά που σε μας φαίνονταν σαν ημίθεοι.

Μετά ήρθαν και οι συμμετοχές στα πάρτυ. Με αφορμή κάποια γενέθλια έβρισκες την ευκαιρία να χορέψεις με κάποιο κορίτσι ή ακόμη καλύτερα να ερωτευθείς την πρώτη σου κοπέλα. Αυτή ήταν συνήθως η αδελφή κάποιου φίλου που την είχε πάρει μαζί του στο πάρτυ επειδή τα κορίτσια που ήταν μόνα τους, με μεγάλη δυσκολία κατάφερναν να πάνε σε τέτοιου είδους συνεστιάσεις. Ποιος να αφήσει την κόρη του να πάει εκεί που κάπνιζαν και έπιναν βερμούτ…

Έτσι λοιπόν αρχίζεις σιγά-σιγά να θυμάσαι… Η ζωή μας, καθώς περνούσαν τα χρόνια, άλλαζε. Προς το καλύτερο τις περισσότερες φορές. Δεν είναι πολλοί εκείνοι που συνεχίζουν να κοιμούνται ρίχνοντας ξύλα στη σόμπα –τώρα έχουμε τα καλοριφέρ. Πόσοι είναι αυτοί σήμερα, που η μόνη τους επαφή με την τεχνολογία είναι ένα μισοχαλασμένο τρανζιστοράκι; Τώρα έχουμε TV, στερεοφωνικά, Home Theater, Internet…

Ότι είχε να κάνει με τις συνθήκες διαβίωσής μας (βλέπε σπίτι κ.τ.λ.) έπρεπε να παλέψουμε για να το αλλάξουμε προς το καλύτερο. Χωρίς να το θέλουμε όμως, συνεχίσαμε να μένουμε για πολλά χρόνια γαντζωμένοι σε κάποια πράγματα που μας θύμιζαν εκείνα τα χρόνια. Σαν μικρές εστίες μνήμης που φοβόμαστε να σβήσουμε και να βγάλουμε από την ζωή μας, μήπως και αποκοπούμε εντελώς από εκείνο το παιδί που ήμαστε κάποτε…

Κάποιοι περισσότερο, κάποιοι λιγότερο, τρέχουμε ακόμα στο περίπτερο αναζητώντας ένα παλιό περιοδικό, ένα κόμικ, που θα μας κάνει να γυρίσουμε για λίγο πίσω… Έστω και μόνο για όσο διαρκεί η ανάγνωσή του…

Αν διαβάζετε αυτές τις γραμμές, σίγουρα ανήκετε κι εσείς σ’ αυτή την κατηγορία ανθρώπων. Το ότι κρατάτε αυτό το τεύχος στα χέρια σας είναι ένα σημάδι ότι κρυμμένο μέσα σας βρίσκεται ακόμη εκείνο το παιδί, εκείνος ο πιτσιρίκος…

Ένα τεύχος, βέβαια, που είναι αφιερωμένο σε κάποια από τα περιοδικά που διαβάζατε μικρός δεν σημαίνει ότι μπορεί να σας επαναφέρει όλες τις μνήμες από εκείνο τον καιρό. Όμως μπορεί να γίνει μία αρχή… Έ, μετά κάντε το κάτι παραπάνω κι εσείς!...

Κλείνοντας θα ήθελα να σημειώσω το εξής: οι γενιές που μεγάλωσαν διαβάζοντας περιοδικά σαν τον Μικρό Σερίφη, μπορεί να έχουν τα δικά τους προβλήματα σήμερα, τα δικά τους «συμπλέγματα», τα οποία μπορεί να δημιουργήθηκαν από διάφορες καταστάσεις, όπως φτώχια, έλλειψη εκπαίδευσης, δικτατορία κ.τ.λ. Όμως έχουν και κάποια καλά…

Τα παιδιά πάντα ταυτίζονταν με τα πρότυπά τους. Εκείνα που προβάλλονταν σαν πρότυπα μέσα από αυτά τα περιοδικά ήταν άνθρωποι με ήθος, δίκαιοι, με αγάπη για την πατρίδα και τον πλησίον τους, που αγωνίζονταν για το καλό και τη δικαιοσύνη στον κόσμο. Αν ταυτιστείς με τέτοια πρότυπα στην πιο τρυφερή σου ηλικία, δύσκολα θα γίνεις κακός άνθρωπος μεγαλώνοντας…

Αντίθετα, ρωτήστε τον ταμία που απέτρεψε την ληστεία στην τράπεζα, τον αστυνόμο που παρασημοφορείται για την προσφορά του, τον στρατιωτικό που είναι δίκαιος με τους φαντάρους του, τον μπακάλη που δεν κλέβει στο ζύγι, τη νοικοκυρά που επιστρέφει τα παραπάνω ρέστα στον έμπορο της λαϊκής, τον γιατρό που δεν παίρνει φακελάκι, τον ιερέα που δίνει όλη του την αγάπη στο ποίμνιό του... Μήπως όλοι αυτοί διάβαζαν περιοδικά σαν τον Μικρό Σερίφη; Μήπως όταν ήταν παιδιά είχαν πρότυπό τους τον Τζιμ Άνταμς;

Και τέλος ας αναλογιστούμε όλοι μας, ποια είναι τα αντίστοιχα πρότυπα για τα σημερινά παιδιά… Τα παιδιά μας...

Το κείμενο δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2009 στο τεύχος 1 του "Club Φίλων Μικρός Σερίφης - Magazine". Έχουν συμπεριληφθεί σε αυτό διάφορες νοσταλγικές σκέψεις από διαδικτυακές συζητήσεις. Σκέψεις που τις κάνουμε όλοι μας...
Π.Π.