Οι βίσωνες αποτελούσαν κάποτε το βασικό είδος διατροφής των Ινδιάνων. Οι πρώτοι όμως λευκοί άποικοι, για να εξαφανίσουν τους Ινδιάνους -αν και όχι μόνο γι' αυτό, σκότωναν κατά χιλιάδες τα ζώα αυτά. Έτσι, από τα εκατομμύρια ζώα που αριθμούσαν γύρω στα 1800, με τη συστηματική εξόντωση απέμειναν ελάχιστα έως το 1885...
💭 Του Παναγιώτη Πλαφουτζή
Βίσωνας. Αυτό είναι το όνομα που έχει ένα από τα είδη της οικογένειας των βοοειδών. Ο βίσωνας ήταν το πιο χαρακτηριστικό είδος ζώου των αμερικανικών στεπών μέχρι τον περασμένο αιώνα. Σήμερα έχει διατηρηθεί χάρη στα πολύ αυστηρά μέτρα που πάρθηκαν και έχει περιοριστεί σε κάποια εθνικά πάρκα, σε ζωολογικούς κήπους και σε ιδιωτικές φάρμες. Ο βίσωνας ο αμερικανικός δεν πρέπει να συγχέεται με τον ευρωπαϊκό βόνασο. Πρόκειται για δύο συγγενή, αλλά διαφορετικά είδη.
Ο βίσωνας έχει μεγάλο κεφάλι, με φαρδύ μέτωπο, κοντό λαιμό και ακρώμιο που ξεχωρίζει πάρα πολύ καλά. Το μπροστινό μέρος του σώματός του είναι καλά αναπτυγμένο, ενώ αντίθετα το πίσω μέρος είναι πιο λεπτό και αδύνατο. Το κεφάλι, ο λαιμός και το μπροστινό μέρος του σώματος καλύπτονται από πυκνό και μακρύ τρίχωμα, ενώ το υπόλοιπο μέρος του σώματος καλύπτεται από αραιό και κοντό τρίχωμα.
Τον 16ο αιώνα, στην Βόρεια Αμερική υπολογίζεται ότι ζούσαν 25-30 εκατομμύρια βίσωνες. Κυνηγήθηκαν σχεδόν ως την εξαφάνιση τον 19ο αιώνα. Λιγότεροι από 100 παρέμειναν στην άγρια φύση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1880! Αφότου σάπισαν τα ζώα, τα κόκκαλά τους συλλέγονταν και στέλνονταν πίσω στα ανατολικά σε μεγάλες ποσότητες.
Λόγω της περιπλανώμενης συμπεριφοράς του βίσωνα, η μαζική καταστροφή τους ήρθε με σχετική ευκολία για τους κυνηγούς. Όταν ένας βίσωνας σε ένα κοπάδι σκοτώνεται, οι άλλοι συγκεντρώνονται γύρω του. Λόγω αυτού του μοτίβου, η ικανότητα ενός κυνηγού να σκοτώσει έναν βίσωνα συχνά οδηγούσε στην καταστροφή ενός μεγάλου κοπαδιού τους.
Οι Ινδιάνοι των πεδιάδων (Λακότα, Κομάντσι, Σεγιέν, Μαυροπόδηδες κ.α.) υιοθέτησαν έναν νομαδικό τρόπο ζωής, ο οποίος εξαρτιόταν από τη θέση των βισώνων για την πηγή τροφής τους. Το κρέας του βίσωνα έχει υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών και χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και συνέβαλε στην υγιεινή διατροφή των ιθαγενών Αμερικανών. Επιπλέον, χρησιμοποίησαν κάθε βρώσιμο μέρος του βίσωνα -περιλαμβανομένων των εσωτερικών οργάνων, του εγκέφαλου, των εμβρύων, ακόμα και τις μεμβράνες του πλακούντα.
Πίνακας του Alfred Jacob Miller
Ο βίσωνας ήταν το πιο πολυάριθμο ενιαίο είδος μεγάλων άγριων θηλαστικών στη Γη. Κυνηγώντας με τα πόδια, μερικές ομάδες ιθαγενών Αμερικανών, κατά καιρούς χρησιμοποιούσαν φωτιές για να οδηγήσουν ένα ολόκληρο κοπάδι βουβαλιών να πέσει πάνω από ένα γκρεμό, σκοτώνοντας έτσι πολύ περισσότερα ζώα από όσα θα μπορούσαν να καταναλώσουν. Ο αρχαιολογικός χώρος Olsen-Chubbuck στο Κολοράντο αποκαλύπτει ορισμένες τεχνικές τις οποίες πιθανόν χρησιμοποιούσαν οι συγκεκριμένοι κυνηγοί.
Μια άλλη τεχνική κυνηγιού ήταν μια ομάδα ιθαγενών να οδηγεί το κοπάδι σε κάποιο στενό πέρασμα, στο οποίο οι κυνηγοί περίμεναν με λόγχες, τόξα και βέλη.
Κάθε ζώο παρήγαγε από 200 έως 400 λίβρες κρέατος, έτσι μια σφαγή 50 ζώων παρήγαγε πολύ περισσότερα τρόφιμα από ό,τι θα μπορούσε ενδεχομένως να καταναλωθεί από τη φυλή. Μια σπατάλη που συχνά σχολιάστηκε από Ευρωπαίους και Αμερικανούς παρατηρητές.
Η θρησκεία διαδραμάτισε έναν μεγάλο ρόλο στο εγγενές αμερικανικό κυνήγι βισώνων. Οι Ινδιάνοι των πεδιάδων πίστευαν γενικότερα ότι τα επιτυχημένα κυνήγια απαιτούσαν συγκεκριμένες τελετουργίες. Η φυλή Όμαχα θεωρούσε ότι ο κυνηγός έπρεπε να πλησιάσει ένα κοπάδι πεσμένος στα τέσσερα. Σε κάθε διακοπή για ξεκούραση οι αρχηγοί και ο αρχηγός του κυνηγιού κάθονταν και κάπνιζαν και προσεύχονταν για την επιτυχία. Οι Πόουνι εκτελούσαν το δικό τους τελετουργικό πριν από κάθε φυλετικό καλοκαιρινό κυνήγι για να αποφύγουν να τρομάξουν τον βίσωνα. Στους Ινδιάνους των πεδιάδων, το βουβάλι θεωρούνταν ένα από τα ιερότερα ζώα και αισθάνονταν υποχρεωμένοι να το μεταχειριστούν με τον δέοντα σεβασμό. Όταν ήταν έτοιμοι να σκοτώσουν ένα βουβάλι, του πρόσφεραν μια προσευχή. Οι αποτυχίες στο κυνήγι συχνά αποδίδονταν σε τελετουργίες με κακή απόδοση.
Για να αποφεύγονται διαφωνίες σχετικά με το ποιος ήταν καλύτερος κυνηγός και ποιος σκότωσε τα περισσότερα ζώα, οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν βέλη ζωγραφισμένα με προσωπικό τρόπο. Δεν έλειπε φυσικά ο ανταγωνισμός μεταξύ των διάφορων φυλών, που κάποιες φορές οδηγούσε σε ανοιχτές μάχες ή σε κάψιμο ολόκληρων χωριών.
Οι Καιόβας κατοικούσαν κυρίως στα μέρη της σημερινής Μοντάνα και της Νότιας Ντακότα. Εκεί αναγκάστηκαν να έρθουν σε ρήξη με τους Σεγιέν, οι οποίοι αμφισβήτησαν το δικαίωμά τους να κυνηγούν βουβάλια σε αυτούς τους τόπους. Αργότερα, οι Καιόβας κατευθύνθηκαν προς το νότο μαζί με τους Κομάντσι, όταν οι Λακότα (Τέτον Σιού) τους έδιωξαν και από το έδαφος των Μαύρων Λόφων.
Οι Αραπάχο θεωρούσαν τους Μαύρους Λόφους χώρα τους. Όταν οι πολυάριθμοι Σιού εισήλθαν στις πεδιάδες από την ανατολή κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα και επεκτάθηκαν δυτικά, διεκδίκησαν την περιοχή, εκδιώκοντας τους Αραπάχος.
Ένα άλλο φύλο των Λακότα, οι Μπρούλε, στράφηκε νότια και οδήγησε όλες τις νότιες φυλές από τους καλύτερους κυνηγότοπους στις ερημιές της Νεμπράσκα. Οι έμπειροι αυτοί πολεμιστές έγιναν έτσι κυρίαρχοι των πεδιάδων.
Στη σημερινή Μοντάνα, οι καλύτερα οπλισμένοι Μαυροπόδηδες έδιωξαν τους Κουτενάι, Φλάτχεντ και Σοσόνι από τις πεδιάδες. Στις αρχές του 19ου αιώνα, διεκδίκησαν τις περιοχές των βουβαλιών στα Βραχώδη Όρη, πολεμώντας με τις μικρότερες αριθμητικά φυλές, οι οποίες δεν δέχονταν να αποχωρήσουν από τους τόπους που είχαν κυνηγήσει και οι πρόγονοί τους. Ήθελαν να συνεχίσουν την παράδοση με κάθε κόστος.
"Όταν πάμε να κυνηγήσουμε τον βίσωνα, προετοιμαζόμαστε επίσης για πόλεμο με τους Μαυροπόδηδες και τους συμμάχους τους"
-Αρχηγός των Φλάτχεντ.
"Πέρα από τα βουνά βγήκαν στο λιβάδι, αλλά φοβήθηκαν τους Μαυροπόδηδες".
-Κυνηγός των Κουτενάι, περιγράφει το κυνήγι της φυλής κατά την διάρκεια της περιόδου των βισώνων
Σ' ένα ημερολόγιο των Καϊόβα καταγράφεται ένα βίαιο καλοκαιρινό περιστατικό το 1833. Οι Οσάγοι έσφαξαν ένα ανυπεράσπιστο στρατόπεδο Καϊόβα, σκοτώνοντας και αποκεφαλίζοντας πολλές γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους.
Οι Φλάτχεντ είχαν ζητήσει διδασκαλίες από Ιησουίτες ιερείς, ήδη από το 1831. Δέκα χρόνια αργότερα, τα κτίρια της Αποστολής της Αγίας Μαρίας είχαν γίνει πραγματικότητα και η πρώτη λειτουργία έγινε το Πάσχα του 1842. Οι ιθαγενείς δέχτηκαν τη νέα τους πίστη. Οι επιθέσεις από πολεμικές ομάδες Μαυροπόδηδων έκλεισαν την αποστολή το 1850...
Οι φυλές που εκδιώχθηκαν από τις πλούσιες σε κυνήγι περιοχές, έπρεπε να δοκιμάσουν την τύχη τους στις άκρες των καλύτερων βοσκοτόπων των βουβαλιών. Οι μικρές φυλές δυσκολεύονταν να το κάνουν αυτό. Λόγω των επιθέσεων στη δεκαετία του 1850 και του 1860, δύσκολα τολμούσαν οι άντρες να αφήσουν για μέρες ανυπεράσπιστα τα χωριά τους για να πάνε στις πεδιάδες να κυνηγήσουν βουβάλια. Οι Σιού κρατούσαν τους βίσωνες μακριά τους, ώστε να μπορούν να έχουν την αποκλειστικότητα στην εκμετάλλευση.
Η έλλειψη αλόγων λόγω επιδρομών, μείωσε τις πιθανότητες εξασφάλισης άφθονης ποσότητας κρέατος στα κυνήγια.
Πριν από τριάντα χρόνια εκατομμύρια από τα μεγάλα δύσκαμπτα ζώα υπήρχαν σε αυτή την ήπειρο. Αναρίθμητες αγέλες περιφέρονταν, κυριολεκτικά ανενόχλητες... Πολλές χιλιάδες έχουν σκοτωθεί αδίστακτα και επαίσχυντα κάθε εποχή τα τελευταία είκοσι χρόνια, κυρίως από λευκούς κυνηγούς και τουρίστες μόνο για τα δέρματά τους και σε ένα εντελώς αχαλίνωτο άθλημα, με τα τεράστια σφάγια τους να έχουν αφεθεί να σαπίσουν και τους λευκασμένους σκελετούς τους να καούν στις ερήμους και τις μοναχικές πεδιάδες...
-Από άρθρο σε περιοδικό του 1889.
Η αιτία αυτής της εξολόθρευσης του πληθυσμού των βουβαλιών συζητείται έντονα από τους ακαδημαϊκούς. Επειδή οι ντόπιοι πληθυσμοί των ερυθρόδερμων προσαρμόστηκαν στις κοινωνικές αλλαγές που προέκυψαν από την άφιξη των λευκών στη Δύση, επανεφηύραν το στυλ κυνηγιού τους και έτσι οδήγησαν τον πληθυσμό των βουβαλιών σε μείωση. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης θεωρούν ότι οι ντόπιοι αγκάλιασαν το εμπόριο γούνας και προσαρμόστηκαν στο κυνήγι βισώνων με τη βοήθεια των πυροβόλων όπλων και των αλόγων, κάτι που αύξησε σημαντικά τον αριθμό των βισώνων που θα μπορούσαν να σκοτώσουν σε ένα μόνο κυνήγι.
Επίσης, οι έμποροι γούνας έκαναν πολύ έντονη την παρουσία τους στις περιοχές αυτές. Τα στρατιωτικά οχυρά συχνά υποστήριζαν τους κυνηγούς, οι οποίοι θα χρησιμοποιούσαν τις πολιτικές πηγές τους κοντά στη στρατιωτική τους βάση. Αν και οι αξιωματικοί κυνηγούσαν βίσωνες για φαγητό και αθλητισμό, οι επαγγελματίες κυνηγοί είχαν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στη μείωση του πληθυσμού των βισώνων.
Ο αμερικανικός στρατός ενέκρινε και επικύρωσε ενεργά τη μαζική σφαγή κοπαδιών. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προώθησε το κυνήγι βισώνων για διάφορους λόγους, πρώτιστα για να εξαλείψει τους εγγενείς πληθυσμούς με την αφαίρεση της κύριας πηγής τροφής τους και για να τους πιέσει να οδηγηθούν σε συνθηκολόγηση και σε ελεγχόμενους καταυλισμούς. Αυτό έγινε και κατά τη διάρκεια των χρόνων της εμφύλιας σύγκρουσης. Χωρίς το βίσωνα, οι Ινδιάνοι των πεδιάδων αναγκάστηκαν συχνά να εγκαταλείψουν τη γη τους για να μην λιμοκτονήσουν και οδηγηθούν στο θάνατο.
Καθώς οι σιδηρόδρομοι επεκτείνονταν, τα στρατιωτικά στρατεύματα και οι προμήθειες μπορούσαν να μεταφερθούν πιο αποτελεσματικά στην περιοχή των πεδιάδων. Οι σιδηροδρομικές εταιρείες προσλάμβαναν ακόμη και επαγγελματίες κυνηγούς για να ταΐζουν τους εργάτες τους αλλά και για να σκοτώνουν χωρίς διακρίσεις τα κοπάδια των βουβαλιών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στους συρμούς των τρένων. Δεν ήταν απίθανος ο εκτροχιασμός ενός τρένου που δεν πρόλαβε να σταματήσει τη νύχτα επειδή έπεσε πάνω σε κοπάδι που είχε κάνει "κατάληψη" στη γραμμή. Άλλωστε, καθώς τα κοπάδια των βισώνων μετακινούνταν αργά, ένα κοπάδι χιλιάδων ζώων θα μπορούσε να καθυστερήσει ένα τρένο για μέρες...
Η κατασκευή των σιδηροδρόμων μέσω του Κολοράντο και του Κάνσας χώρισε τα κοπάδια των βισώνων σε δύο μέρη: το νότιο κοπάδι και το βόρειο κοπάδι. Το τελευταίο καταφύγιο του νότιου κοπαδιού ήταν στο Τέξας.
Ο κύριος λόγος, όμως, για την σχεδόν εξαφάνιση του βίσωνα, ήταν το εμπορικό κυνήγι. Τα δέρματα των βισώνων χρησιμοποιήθηκαν για βιομηχανικές ζώνες μηχανών, για ρούχα, ακόμα και για χαλιά. Υπήρχε ένα τεράστιο εξαγωγικό εμπόριο προς την Ευρώπη από δέρματα βίσωνα. Μερικές φορές ένα κοπάδι σκοτωνόταν μόνο και μόνο για να προσφέρει κάποιες λιχουδιές, όπως οι γεμάτες λίπος γλώσσες.
Το κυνήγι βισώνων ήταν πολύ συχνά μια μεγάλη εμπορική επιχείρηση, που περιελάμβανε τις οργανωμένες ομάδες ενός ή δύο επαγγελματιών κυνηγών, που υποστηρίζονταν από μια ομάδα ανιχνευτών, καθαριστών πυροβόλων όπλων, καθώς και γδάρτες, μάγειρες, σιδηρουργούς, φρουρούς ασφαλείας και πολυάριθμα άλογα και άμαξες. Επίσης, υπήρχαν ειδικοί άντρες που χρησιμοποιούνταν ακόμη και για να βγάζουν τις σφαίρες μολύβδου από τα σφάγια, έτσι ώστε να μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν! Πολλοί από αυτούς τους επαγγελματίες κυνηγούς, όπως ο Buffalo Bill Cody, σκότωναν πάνω από εκατό ζώα σε ένα μόνο κυνήγι και πολλές χιλιάδες στην καριέρα τους.
Ο κυνηγός συνήθως εντοπίζει το κοπάδι νωρίς το πρωί και μένει ακίνητος σε απόσταση περίπου 100 μέτρα μακριά από αυτό, πυροβολώντας τα ζώα στα πλευρά. Οι πυροβολισμοί στο κεφάλι δεν προτιμούνταν καθώς οι μαλακές σφαίρες μολύβδου συχνά αποτύγχαναν να διεισδύσουν στο κρανίο του ζώου. Υπήρχε, έτσι, ο κίνδυνος το ζώο να συνέχιζε να ζει τριγυρίζοντας τραυματισμένο και πανικοβάλλοντας ολόκληρο το κοπάδι, προκαλώντας τη διασπορά του. Αν γίνονταν σωστά η δουλειά από τον κυνηγό, σύντομα ένας μεγάλος αριθμός βισώνων θα κείτονταν στο έδαφος. Στη συνέχεια αναλάμβαναν εκείνοι που θα έγδερναν τα ζώα. Με μια βαριοπούλα κάρφωναν μια ακίδα μέσα στη μύτη κάθε νεκρού ζώου και με την βοήθεια αλόγων τραβούσαν το δέρμα από το σφάγιο. Τα δέρματα καθαρίζονταν και στοιβάζονταν στις άμαξες από άλλα μέλη της ομάδας.
Για μια δεκαετία μετά το 1873, υπήρχαν αρκετές εκατοντάδες, ίσως πάνω από χίλιες, τέτοιες εμπορικές εταιρείες κυνηγιού, οι οποίες συγκέντρωναν τεράστιες ποσότητες δερμάτων, ξεπερνώντας κατά πολύ την αντίστοιχη "παραγωγή" από Ινδιάνους ή μεμονωμένους κυνηγούς. Αν και δεν υπάρχουν διαθέσιμα επίσημα στατιστικά στοιχεία, υπολογίζεται ότι κάθε εταιρεία μπορούσε να συγκεντρώσει από 2.000 έως 100.000 δέρματα την ημέρα, ανάλογα με την εποχή. Υπήρχαν τρένα ολόκληρα που καταγράφονταν να μεταφέρουν στα ανατολικά βαγόνια γεμάτα με στοιβαγμένα δέρματα.
Καθώς τα μεγάλα κοπάδια άρχισαν να φθίνουν, συζητήθηκαν προτάσεις για την προστασία του βίσωνα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μεμονωμένοι στρατιωτικοί προσπάθησαν να τερματίσουν τη μαζική σφαγή αυτών των βουβαλιών. Ο William F. "Buffalo Bill" Cody, μεταξύ άλλων, μίλησε υπέρ της προστασίας του βίσωνα επειδή είδε ότι η πίεση στο είδος ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Ωστόσο, αυτές οι προτάσεις αποθαρρύνθηκαν από τότε που αναγνωρίστηκε ότι οι Ινδιάνοι των πεδιάδων, μερικές από τις φυλές που συχνά βρίσκονταν σε πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εξαρτώταν από τους βίσωνες για τον τρόπο ζωής τους. Αν και το 1874, ο Πρόεδρος Ulysses S. Grant προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ομοσπονδιακό νομοσχέδιο για την προστασία της μείωσης των κοπαδιών βίσωνα, το 1875 ο στρατηγός Philip Sheridan ικέτευσε σε μια συνεδρίαση του Κογκρέσου για τη σφαγή των κοπαδιών, ώστε να στερήσει από τους Ινδιάνους την πηγή τροφής τους. Μέχρι το 1884, ο αμερικανικός βίσωνας ήταν κοντά στην εξαφάνιση...
Ο Buffalo Bill Cody με έναν βίσωνα
Οι νέοι άποικοι μάζευαν τα οστά των βισώνων και τα πουλούσαν για λίπασμα. Ήταν μια σημαντική πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος για τους φτωχότερους αγρότες στη δεκαετία του 1880 και στις αρχές της δεκαετίας του 1890.
Σήμερα σε πολλές φάρμες της Αμερικής οι βίσωνες εκτρέφονται, όπως και τα άλλα βοοειδή, σε καθαρόαιμη μορφή ή ακόμη διασταυρώνονται με διάφορες φυλές βοοειδών. Οι μιγάδες αυτοί ονομάζονται "Κατάλο" και ενώ τα θηλυκά ζώα είναι γόνιμα, τα αρσενικά είναι στείρα. Οι ζωολόγοι αναφέρουν ότι ο αμερικανικός βίσωνας έχει δύο είδη. Το ένα, το καναδικό είδος, είναι τυπικό των δασών, ενώ το άλλο είναι τυπικό είδος της στέπας και των λιβαδιών και είναι αυτό που ήταν διαδεδομένο μέχρι το Μεξικό.
Πλέον, οι βίσωνες δεν κινδυνεύουν με εξαφάνιση και ο αριθμός τους κυμαίνεται κοντά στο μισό εκατομμύριο...
🔎4028
