Ας θυμηθούμε... 18: Οι Έμποροι των Εθνών (1973)

Ήτανε μια φορά, μάτια μου κι έναν καιρό...

Οι έμποροι των Εθνών (1973)

Τηλεοπτική σειρά, 52 επεισοδίων. Ημέρα προβολής: Τετάρτη

Διάρκεια επεισοδίου: 45'

Ημερομηνία προβολής πρώτου επεισοδίου: Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 1973

Ημερομηνία προβολής τελευταίου επεισοδίου: Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου 1974

Είδος: Ιστορική, Κανάλι: ΕΙΡΤ

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ποντίκας, Κώστας Φέρρης

Σενάριο: Γιώργος Μπαλλής, Κώστας Δαρλάσης

Συγγραφέας: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Μουσική σύνθεση: Σταύρος Ξαρχάκος

Σκηνικά: Μανώλης Μαριδάκις, Τάσος Ζωγράφος

Παραγωγός: Δημήτρης Ποντίκας

Ηθοποιοί: Νίκος Τζόγιας (Ιωάννης Μούχρας), Κατερίνα Αποστόλου (Αυγούστα), Ανδρέας Μπάρκουλης (Μάρκος Σανούτος 1, 1973-1974), Στάθης Ψάλτης (γελωτοποιός), Μαρία Αλκαίου (καλόγρια, 1973-1974), Γιώργος Μπέλλος (Μάρκος Σανούτος 2, 1974), Ελένη Χαλκούση (παραμάνα), Αντώνης Αντωνίου (Μιρχάν), Θόδωρος Μορίδης (Μέγας Δόγης), Νίκος Λυκομήτρος (Σκιάχτης), Λάζος Τερζάς (Μηνάς), Ειρήνη Κουμαριανού (Μάγισσα), Ακτή Δρίνη (Ζηνοβία), Γιώργος Καραφάς (Ευτύχιος), Σταύρος Αβδούλος (Κορτάτσης), Νίκος Παγκράτης (Κόμης Γύζης), Γιώργος Παγκός (Κόμης Κουϊρίνης), Κυριάκος Κατριβάνος, Μαίρη Σολωμού, Νικήτας Τσακίρογλου.

Υπόθεση:

Ο Ιωάννης Μούχρας, άρχοντας της Νάξου προς τα τέλη του 12ου αιώνα και παντρεμένος με την πανέμορφη Αυγούστα, έχει την υποχρέωση να πολεμά τους Γενοβέζους και τους πειρατές, κρατώντας το νησί κάτω από την εξουσία της Βενετίας.

Σε μια ναυμαχία, απελευθερώνει τον αιχμάλωτο από τους πειρατές Βενετό ναύαρχο, Μάρκο Σανούτο και τον φιλοξενεί στον πύργο του. Ο Σανούτος, όμως, καταχράται τη φιλοξενία του και απάγει την όμορφη Αυγούστα, οδηγώντας την στα παλάτια του στη Βενετία. Εκείνη τον ερωτεύεται αλλά η ζωή κοντά του είναι μαρτυρική.

Τελικά τον εγκαταλείπει και κλείνεται σε μοναστήρι στη Πάτμο. Ο Μούχρας έρχεται μεταμφιεσμένος στη Βενετία και δολοφονεί τον Σανούτο. Αναζητά την Αυγούστα στο μοναστήρι, αλλά φτάνει αργά και πληροφορείται το θάνατό της...

Trivia:

-"Οι Έμποροι των Εθνών" ήταν η πρώτη μεταφορά λογοτεχνικού έργου στην Ελληνική τηλεόραση.

-Στο δεύτερο μυθιστόρημά του, «Οι Έμποροι των Εθνών», ο Παπαδιαμάντης ξεπερνάει την πρώτη του προσπάθεια και παρουσιάζει ένα έργο, το οποίο δεν στάθηκε μόνο σημαντική προσφορά στην εποχή του αλλά και σήμερα μπορεί να σταθεί δίπλα στα καλύτερα ιστορικά και ρομαντικά ελληνικά μυθιστορήματα. Μια πληθωρική φαντασία, πλαισιωμένη με την τεχνική του ταλέντου, έδωσε ένα έργο πραγματικά γνήσιας καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ξαναζωντανεύει τη νησιώτικη Βενετοκρατία στην πρώτη της εξόρμηση για την κατάκτηση των Κυκλάδων και περιγράφει με δαντικές εικόνες την αγριότητα των Βενετών και των Γενοβέζων, που είχαν ως μόνο νόμο τους την αυθαιρεσία και την ωμή ιδιοτέλεια. Αυτοί είναι οι «έμποροι των εθνών», που η δίψα του χρήματος τους μεταβάλλει σε λύκους και απαίσιους φονιάδες των ήσυχων ανθρώπων των ελληνικών νησιών.

Ο Στάθης Ψάλτης, ως γελωτοποιός

(Απόσπασμα φωτογραφίας από το αρχείο του Δημήτρη Ποντίκα)

-«Εν έτει σωτηρίω 1199 ουδείς καθ΄όλον το Αιγαίον πέλαγος είχεν ωραιοτέραν σύζυγον της του Ιωάννου Μούχρα, πλουσίου ευπατρίδου, κατοικούντος εν Νάξω. Αλλά τούτο δεν εκώλυε αυτόν του να εκτελή παραβόλους εκδρομάς κατά των Γενουαίων Πειρατών, των ενοχλούντων αδιαλείπτως τους Βενετούς επιδρομείς και τους φιλησύχους νησιώτας.»

Έτσι αρχίζει το μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη, «Οι Έμποροι των Εθνών».

-Από τα δημοφιλέστερα τηλεοπτικά προγράμματα της σεζόν 1973-74, αν και ο προγραμματισμός του ΕΙΡΤ ήταν να τοποθετήσει τη σειρά "απέναντι" από την δημοφιλέστατη σειρά "Άγνωστος πόλεμος" (1971) της ΥΕΝΕΔ. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Δημήτρη Ποντίκα, σε συνέντευξή του στην ΕΤ1 το 2011 για τη σειρά "Οι Έμποροι των Εθνών", κατάφεραν να "χτυπήσουν" τον "Άγνωστο Πόλεμο" και να οδηγήσουν την "αντίπαλη" σειρά στο τέλος της.

Απόσπασμα φωτογραφίας της σειράς,

από το αρχείο του Δημήτρη Ποντίκα

-Την σκηνοθεσία στα πρώτα 13 επεισόδια της σειράς είχε κάνει ο Δημήτρης Ποντίκας και από το 14ο επεισόδιο και μέχρι το τέλος της σειράς, την σκηνοθεσία είχε κάνει ο Κώστας Φέρρης.

-Στην ίδια συνέντευξη, ο Κώστας Φέρρης εξηγεί ότι, σε αντίθεση με τις παλαιότερες και τις τρέχουσες τηλεοπτικές σειρές εποχής, τα πλάνα της σειράς ήθελε να είναι μακρινά ("γενικά") και για τον λόγο αυτό, τοποθετούσε τις κάμερες στις γωνίες του στούντιο.

-Τον ρόλο του Ανδρέα Μπάρκουλη ως Μάρκου Σανούτου ανέλαβε ο Γιώργος Μπέλλος το 1974.

-Χαρακτηριστική είναι η μουσική από τους τίτλους της σειράς την οποία είχε γράψει ο Σταύρος Ξαρχάκος. Στους τίτλους της σειράς, συνοδεύοντας την μουσική του Στ. Ξαρχάκου στο "Ήτανε μια φορά", ακουγόταν η φωνή του Νίκου Ξυλούρη να τραγουδάει σε στίχους του Κώστα Φέρρη.

-Για την ιστορία -και σύμφωνα με τα λεγόμενα της ίδιας της κυρίας Ουρανίας Ξυλούρη: Ο Ξυλούρης ειδοποιήθηκε για αυτή την ηχογράφηση κυριολεκτικά τελευταία στιγμή, τον ξύπνησαν και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε με τη μία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουμε όλοι. Ένα-δυο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά "κι εμένανε μ'αφήνεις", αντί "αφήνει" που έχει νόημα βάσει των προηγούμενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο ίδιος ο Ξυλούρης τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από το φίλο και συνεργάτη του να το ξαναηχογραφήσουν. Ο Ξαρχάκος, όμως, του απάντησε: "Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς"! Πόσο αλήθεια ήτανε... 40 χρόνια μετά κανείς δεν τον ακούει σε αυτό το τραγούδι χωρίς να ριγήσει!

-Μεγάλα προβλήματα με τη λογοκρισία της δικτατορίας των συνταγματαρχών αντιμετώπισαν οι παραγωγοί της σειράς, καθώς απαιτούσαν να μην ακούγεται στο τραγούδι των τίτλων η φωνή του "χρωματισμένου" Νίκου Ξυλούρη. Τελικά, με προσωπικές παρεμβάσεις του Σταυρού Ξαρχάκου, κατάφεραν να μην κοπεί η "αρχαγγελική" φωνή του λεβέντη της Κρήτης και το τραγούδι εξακολουθεί και σήμερα να συγκινεί και να αρέσει, όχι μόνο στους μεγαλύτερους σε ηλικία αλλά και στη νέα γενιά.

Αποσπάσματα φωτογραφιών της σειράς,

από το αρχείο του Δημήτρη Ποντίκα

-Ο Κώστας Φέρρης χρησιμοποίησε κομμένες σελίδες του βιβλίου, κολλημένες σε άσπρες κόλλες, κάτι που όπως λέει ο ίδιος "μου άνοιξε μια εντελώς καινούρια προοπτική ως προς την τεχνική συγγραφής σεναρίου, που από τότε εφαρμόζω σε όλες μου τις δουλειές".

-O Μάρκος Σανούτος ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Κατέκτησε τα νησιά των Κυκλάδων και δημιούργησε το Δεσποτάτο της Νάξου. Στη Νάξο σώζεται ένα από τα κάστρα του, ενώ στο μέρος που ήταν το στρατηγείο του στεγάζεται σήμερα το βυζαντινό μουσείο του νησιού!

-Η σειρά ήταν ασπρόμαυρη.

-Η σειρά δεν προβλήθηκε ποτέ σε επανάληψη από την ΕΡΤ.

-Η σειρά ΔΕΝ σώζεται στο Αρχείο της ΕΡΤ.

Ήτανε μια φορά...
Στίχοι: Κώστας Φέρρης
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης
Άλλες ερμηνείες: Γιώργος Νταλάρας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Μανώλης Λιδάκης

Ήτανε μια φορά μάτια μου κι έναν καιρό
μια όμορφη κυρά αρχόντισσα να σε χαρώ...
Μια μικροπαντρεμένη κόρη ξανθή
τον κύρη της προσμένει βράδυ πρωί...

Ένα Σαββάτο βράδυ καλέ μια Κυριακή
τον ήλιο το φεγγάρι, καλέ, παρακαλεί...
Ήλιε μου φώτισέ τον φεγγάρι μου
πάνε και μίλησέ του για χάρη μου...

Γυρίζει κι αρμενίζει καλέ στα πέλαγα
τους πειρατές θερίζει καλέ και τους χαλά...
Στον ήλιο στο φεγγάρι και στη βροχή
και μένανε μ' αφήνει έρμη και μοναχή...

Γαλέρα ανοίχτηκε μάτια μου με το βοριά
στη μάχη ρίχτηκε μάτια μου και στον καυγά...
Μέσα σ' ένα σινάφι πειρατικό
είδα φωτιά ν' ανάβει και φονικό...

Πηγές:
Retro DB
«Οδηγός Τηλεοπτικών σειρών 1967-1998» Στάθης Βαλούκος
Περιοδικό "Ραδιοτηλεόραση", TV Νοσταλγία, Ιωάννης Παπουτσάκης
Βικιπαίδεια
http://lolanaenaallo.blogspot.gr