Οι ελληνικές ταινίες που λατρέψαμε 20: Η δίκη των δικαστών (1974)

Είδος ταινίας: Ιστορική

Έτος παραγωγής: 1974

Σενάριο-Σκηνοθεσία: Πάνος Γλυκοφρύδης

Πρωταγωνιστούν: Νίκος Κούρκουλος, Μάνος Κατράκης, Δημήτρης Μυράτ, Χρήστος Τσάγκας, Νικηφόρος Νανέρης, Ζώρας Τσαπέλης, Γιώργος Μπάρτης, Σπύρος Καλογήρου, Στέλιος Λιονάκης, Ιάκωβος Ψαρράς, Δάνης Κατρανίδης, Πέτρος Λοχαΐτης, Χρήστος Καλαβρούζος, Γιώργος Μοσχίδης, Δημήτρης Ζακυνθινός, Μάκης Ρευματάς, Λάκης Γκέκας, Κώστας Παληος, Δέσποινα Τομαζάνη, Χρήστος Νάτσιος, Μιχάλης Νικολόπουλος, Τάσος Πολυχρονόπουλος, Κώστας Φατούρος, Νίκος Παπαχρήστος, Γιάννης Χειμωνίδης, Γιώργος Γρηγορίου, Κώστας Τσιάνος, Δημήτρης Τσούτσης, Κώστας Σαββαΐδης, Χρήστος Στύπας, Θόδωρος Ντόβας, Δημήτρης Κοντογιάννης, Κώστας Δάρρας, Άρης Τσιούνης

Μουσική: Χρήστος Λεοντής

Διάρκεια: 88 λεπτά

Υπόθεση: Η δίκη των δικαστών Πολυζωίδη και Τερτσέτη για απείθεια και η πανηγυρική τους αθώωση, κατά τη διάρκεια της περιόδου της αντιβασιλείας στην Ελλάδα του Όθωνος. Μια πραγματική σελίδα της ελληνικής Ιστορίας. Λίγα χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, υπό τη βασιλεία του Βαυαρού Όθωνος, προσήγαγε σε δίκη τους μεγάλους οπλαρχηγούς του αγώνα, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (Μάνος Κατράκης) και Γεώργιο Πλαπούτα (Χρήστος Καλαβρούζος), με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Η περιβόητη αυτή δίκη του 1833, που έγινε στο Ναύπλιο, συγκλόνισε το έθνος, επειδή οι πάντες γνώριζαν ότι οι δύο ήρωες ήταν απολύτως αθώοι. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου Αθανάσιος Πολυζωίδης (Νίκος Κούρκουλος) και ο δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης (Νικηφόρος Νανέρης) αρνούνται να προσυπογράψουν την καθ' υπαγόρευση από το παλάτι, μέσω των τριών αντιβασιλέων Άρμανσμπεργκ, Μάουερ και Χέιντεκ, καταδίκη σε θάνατο των κατηγορουμένων. Οι Βαυαροί διατάζουν τον Υπουργό Δικαιοσύνης (Σπύρος Καλογήρου) να παρέμβει και αυτός απαγγέλλει κατηγορία εναντίον τους, με αποτέλεσμα να συρθούν στα μπουντρούμια των φυλακών και να δικαστούν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας...

Πιστή μεταφορά των γεγονότων και η τελευταία συνεργασία του Νίκου Κούρκουλου με την Φίνος Φιλμ. Ο Πάνος Γλυκοφρύδης υπογράφει και τη σκηνοθεσία σε αυτήν την ταινία εποχής -από τις ελάχιστες ταινίες εποχής που έχει γυρίσει η Φίνος Φιλμ- με εξαιρετικά ντεκόρ και κοστούμια από τον σπουδαίο Διονύση Φωτόπουλο, που μπόρεσε να αναπαραστήσει μια ολόκληρη εποχή με τα λιγότερα δυνατά μέσα. Ένα τεράστιο καστ, το μισό ελληνικό θέατρο, με επικεφαλής τον Νίκο Κούρκουλο και με "ευγενώς προσφερθέντες" τον Μάνο Κατράκη, στον ρόλο του Κολοκοτρώνη και τον Δημήτρη Μυράτ, στο ρόλο του Καποδίστρια. Η ταινία γυρίστηκε στην Αθήνα και στο Ναύπλιο και συνέπεσε η προβολή της το πρώτο φθινόπωρο μετά την απελευθέρωση από την χούντα. Συν όλα τα άλλα και εξαιρετική η μουσική από τον Χρήστο Λεοντή.

Οι δύο ΗΡΩΙΚΟΙ Δικαστές, Τερτσέτης και Πολυζωίδης

(Νικ. Νανέρης και Νίκ. Κούρκουλος)

Ο ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΝΑΝΕΡΗΣ (στο ρόλο του Τερτσέτη) ΕΞΟΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ...

Καλοκαίρι 1974.

Όλη η Ελλάδα ζει κάτω από τον ζυγό των συνταγματαρχών. Στα στούντιο της Φίνος Φίλμ, γυρίζουμε την ταινία «Η δίκη των δικαστών». Πολυζωίδης ο Νίκος Κούρκουλος, Τερτσέτης εγώ. Ξαφνικά, σβήνουν οι προβολείς και ο σκηνοθέτης Πάνος Γλυκοφρύδης μας ανακοινώνει ότι έγινε εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο! Κηρύχτηκε γενική επιστράτευση και σταματάνε τα γυρίσματα επ' αόριστο. Όλη η Αθήνα βρίσκεται μέσα σ' ένα χάος. Το ίδιο βράδυ, δείπνο στην «Φωλιά της Όπερας» με τους φίλους Γιάννη Φέρτη, Ξένια Καλογεροπούλου. Μου προτείνουν να φύγουμε την άλλη μέρα για μια εκδρομή στο Πήλιο και δέχομαι με μεγάλη χαρά. Το ηλιοβασίλεμα της επόμενης μέρας μας υποδέχεται η πανέμορφη με τα τεράστια πλατάνια της πλατεία των Μηλεών. Αυτό ήταν. Μαγευτήκαμε, γοητευτήκαμε και φεύγοντας μετά από τρεις μέρες είχαμε αγοράσει από ένα σπίτι όπου τα σημάδια του χρόνου και της εγκατάλειψης έδειχναν την σύντομη κατάρρευσή τους.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή αγάπησα αυτό το χωριό, μ' αυτή την μοναδικά γαλήνια ατμόσφαιρα και την οργιώδη δημιουργία της φύσης.

Με την επιστροφή μας στην Αθήνα, μετά από λίγες μέρες, πέφτει η εφταετής κυριαρχία των συνταγματαρχών και αλλάζει η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Αλίμονο όμως, από την μία μεριά επιτέλους απαλλαχτήκαμε από την Χούντα αλλά από την άλλη, οι νέοι εισβολείς της «ανανέωσης» του τόπου, άρχισαν να αμφισβητούν και να καταργούν ό,τι σημαντικό και σπουδαίο είχε δημιουργηθεί στο παρελθόν.

Χαμένος και ανήμπορος να παλέψω και να υπάρχω πια μέσα σ' αυτά τα νεόφερτα μοντέλα της αλαζονείας για εξουσία, δόξα και χρήμα, εγκατέλειψα -ίσως πολύ νωρίς- την Αθήνα που γεννήθηκα και μεγάλωσα και πάνω απ' όλα την τέχνη που αγάπησα από παιδί, το θέατρο. Βρήκα καταφύγιο στο νέο μου τόπο, τις Μηλιές και τις ευχαριστώ. Με διαφύλαξαν από τις αμέτρητες παγίδες της φθοράς, την αλλοίωση της αξιοπρέπειάς μου, της υπερηφάνειας και των πιστεύω μου. Με προστάτευσαν από την αναμενόμενη έκπτωση που θα αναγκαζόμουν να επιβάλω στην αισθητική, στο κριτήριο, στην ανιδιοτέλεια των σχέσεών μου και στα υψηλά ιδεώδη για την τέχνη μου.

Οι Μηλιές είναι πια ο τόπος μου και όχι μόνο τις αγαπώ, αλλά τις ευχαριστώ και τους είμαι ευγνώμων.

Νικηφόρος Νανέρης

Ο Μάνος Κατράκης ως Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Αθανάσιος Πολυζωίδης.

Ο δικαστής που αρνήθηκε να καταδικάσει τον Γέρο του Μωριά.

Ναύπλιο 1834: Ο Αθανάσιος Πολυζωίδης, εκδότης της εφημερίδας «Απόλλων», εχθρός του Καποδίστρια και του Κολοκοτρώνη, αναγκάζεται να καταφύγει στην Ύδρα για να αποφύγει τη σύλληψη του. Έπειτα από τη δολοφονία του Καποδίστρια επιστρέφει στο Ναύπλιο και διορίζεται Πρόεδρος του Εγκληματικού Δικαστηρίου... Μετά τη σύλληψη του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα, με εντολή της Αντιβασιλείας, το δικαστήριο, με πρόεδρο τον Πολυζωίδη, καλείται να τους δικάσει με την κατηγορία της Εσχάτης Προδοσίας... Όμως κατά τη διάρκεια της διαδικασίας η κατηγορία αποδεικνύεται ανεπαρκής. Οι μάρτυρες λένε ψέματα, ο Επίτροπος Επικρατείας είναι προκλητικός και το κατηγορητήριο του ελλιπές. Οι επεμβάσεις της Αντιβασιλείας απροκάλυπτες... Έτσι, ο Πολυζωίδης δε δέχεται να υπογράψει την καταδίκη των στρατηγών... Η Αντιβασιλεία χρησιμοποιεί όλα τα μέσα... Τελικά οδηγείται δια της βίας στην Ύδρα, όπου εκφωνείται η καταδικαστική απόφαση... Αλλά δε φτάνει μόνον αυτό. Κατηγορούν τον Πολυζωίδη για απάθεια, τον φυλακίζουν και τον δικάζουν... Όμως η απολογία του είναι συντριπτική... Το ακροατήριο ζητωκραυγάζει και ο Πολυζωίδης μαζί με τον συγκατηγορούμενο του Γεώργιο Τερτσέτη αθωώνονται... Οι στρατηγοί παίρνουν χάρη και αποφυλακίζονται...

Πυροβολάει ο Κούρκουλος στην απολογία του, δεν μιλάει απλώς!

Η δίκη.

Τον Απρίλιο του 1834, σε στιγμές οριακές για τη γέννηση, την επιβίωση και την πολιτειακή διαμόρφωση του ελληνικού κράτους, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο αγαπημένος του ανηψιός, ο Δημητράκης Πλαπούτας-Κολιόπουλος, εισάγονται σε δίκη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Η δίκη εκείνη, που έχει κατά καιρούς χαρακτηριστεί «παράνομη» και «δίκη των δικαστών», διεξάγεται στο πρωτοδικείο Ναυπλίου. Οι κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε θάνατο. Όμως, ο πρόεδρος του δικαστηρίου, ο αδέκαστος Αναστάσιος Πολυζωίδης, που σημειωτέον είχε προσωπικές και πολιτικές εχθρότητες με τον Κολοκοτρώνη, αρνείται να υπογράψει την απόφαση, διαμαρτυρόμενος ότι την θεωρεί «άδικον και ατιμάζουσαν άνδρας αθώους και ενδόξους, επικίνδυνον δε και κηλιδούσαν εκ προοιμίων τα δικαστήρια της νέας βασιλείας και ασεβούσαν προς την αλήθειαν και την δικαιοσύνην». Η δεύτερη άρνηση υπογραφής της καταδίκης ανήκει σε ένα άλλο επιφανές μέλος του δικαστηρίου, τον λόγιο Γεώργιον Τερτσέτη.

Έτσι σώζεται η ζωή του μεγάλου ήρωα της Επανάστασης, που όμως εγκλείεται σε ένα μικρό, χαμηλό, υγρό, σκοτεινό και κρύο κελί στο φρούριο του Παλαμηδίου. Η γενναία, όσο και παράτολμη στάση των δύο έντιμων δικαστών αναγκάζει την Αντιβασιλεία να μην εκτελέσει την απόφαση. Ωστόσο και οι δύο δικαστές προφυλακίζονται για ένα τετράμηνο και παραπέμπονται σε δίκη, κατά την οποία αθωώνονται. Αργότερα, ο Πολυζωίδης αποκαθίσταται από την ίδια τη βασιλεία: διορίζεται αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου και σύμβουλος της Επικρατείας και φθάνει να διατελέσει υπουργός Παιδείας και Εσωτερικών.

Μέρος του κειμένου προέρχεται από το http://www.pentapostagma.gr