Λογοτεχνικές Προτάσεις 381 / Βιβλιοκριτική: 1984 - Ο Μεγάλος Αδελφός (Μυθιστόρημα)

Ο πόλεμος είναι ειρήνη
Η ελευθερία είναι σκλαβιά
Η άγνοια είναι δύναμη

Του Παναγιώτη Πλαφουτζή

Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις.

Όλα προσαρμόζονται στη μία και μοναδική αλήθεια, αυτή που πρεσβεύει το Κόμμα, ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου προσωποποίηση είναι ο Μεγάλος Αδελφός. Όλα, ακόμα και το παρελθόν· όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.

Το έγκλημα της σκέψης είναι το θανάσιμο αμάρτημα. Γι' αυτό πρέπει να εξαλειφθεί οτιδήποτε οδηγεί στη διάπραξή του: ελευθερία, γλώσσα, ανθρώπινα αισθήματα. Και όποιος υποπέσει σε έγκλημα σκέψης πρέπει να οδηγηθεί στον θάνατο αναμορφωμένος: θα πεθάνει αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό...

Όταν ο Όργουελ έγραφε το βιβλίο του, το 1984 ήταν μέλλον. Σήμερα είναι παρελθόν. Αλλά, μετά από το έργο αυτό, το πραγματικό 1984 θα είναι πάντα μια χρονιά του μέλλοντος, η πρώτη ενός ζοφερού μιλένιουμ που απειλεί την ανθρώπινη ιστορία.

Ένα από τα μεγαλύτερα βιβλία του εικοστού αιώνα, το 1984 διαβάστηκε σαν μανιφέστο και θαυμάστηκε σαν προφητεία.

Η εφιαλτική του αλήθεια για το κράτος της θανατερής τρομοκρατίας απέχει μόλις ένα βήμα από το να γίνει πραγματικότητα: ήδη ο Μεγάλος Αδελφός μας βλέπει.

«…ο σκοπός της Νέας Ομιλίας είναι να στενέψει τα όρια της σκέψης. Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο το έγκλημα της σκέψης, γιατί δεν θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς…»

Σελίδες Νοσταλγίας: Ένα βιβλίο σταθμός για την παγκόσμια λογοτεχνία. Ένα συγκλονιστικό έργο που θα πρέπει να έχει διαβάσει κάθε ενήλικος άνθρωπος· και ίσως αρκετές φορές στη ζωή του...

Γράφτηκε από τον Όργουελ το 1948 και ο τίτλος του αποτελεί αναριθμητισμό αυτού του έτους. Εκδόθηκε το 1949 και έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες, επηρεάζοντας σημαντικά τον παγκόσμιο πολιτισμό. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά στον "Μεγάλο Αδελφό", τον (ανύπαρκτο) πολιτικό ηγέτη της χώρας, με την φράση «Ο Μεγάλος Αδελφός σε παρακολουθεί» («Big Brother is watching you»), που ως έκφραση σήμερα χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει το οποιοδήποτε καθεστώς παρακολούθησης. Το έτος 1984, μάλιστα, ξεκίνησε ένας μεγάλος διάλογος σχετικά με το ποια από αυτά που έγραφε ο Όργουελ στο μυθιστόρημά του είχαν γίνει πραγματικότητα. Η έκπληξη για τους διανοούμενους ήταν όταν, πολλά χρόνια αργότερα, δημιουργήθηκε ένα τηλεπαιχνίδι με το ίδιο όνομα ("Big Brother"), στο οποίο οι παίκτες ζούσαν όλοι μαζί σε ένα σπίτι, στο οποίο παρακολουθούνταν με κάμερες 24 ώρες το 24ωρο, με το κοινό να τους βλέπει. Η στάση του... "αδηφάγου" κοινού, που έσπασε τα κοντέρ τηλεθέασης, προξένησε πάμπολλες συζητήσεις για το πού τελικά οδηγούνται οι σύγχρονες κοινωνίες. Η διαπίστωση ότι την σημερινή εποχή είναι πολλοί εκείνοι που τους συνεπαίρνει η αίσθηση της σκλαβιάς, της αιχμαλωσίας και της παρακολούθησης, είναι τραγική.

Αυτή η συνειδητοποίηση, βέβαια, γέννησε ένα άλλο "κίνημα", αυτό των ανθρώπων που νιώθουν περισσότερο "υποψιασμένοι" απ' ότι η μεγαλύτερη μάζα του κόσμου. Αυτοί, ενδυόμενοι συνήθως το προσωπείο του αντιδραστικού, του αντισυστημικού, ή του αδικημένου από την κοινωνία, υποστηρίζουν πως ο Μεγάλος Αδελφός είναι ήδη εδώ και ότι ο Όργουελ είχε προφητεύσει όσα ζούμε σήμερα. Φευ! Ευτυχώς γι' αυτούς, έτυχε να γεννηθούν σε μια δημοκρατική δυτική κοινωνία και όχι σε μια χώρα όπως η Σοβιετική Ένωση του Στάλιν (την οποία απεχθανόταν ο Όργουελ) ή η Βόρεια Κορέα του Κιμ Γιονγκ Ουν, με την τελευταία να είναι περισσότερο κοντά από ποτέ σε αυτό που φαντάστηκε ο συγγραφέας και αποτύπωσε στο έργο του.

Οι χώρες με δυτική κουλτούρα απέχουν πολύ ακόμα από το να συσχετιστούν με την Ωκεανία του "1984". Ωστόσο, οι κίνδυνοι να αρχίσουν κάποια στιγμή να μοιάζουν με κάτι τέτοιο είναι οπωσδήποτε περισσότερο κοντά απ' ότι παλαιότερα. Με αφορμή τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, πολλά έχουν αλλάξει όσων αφορά των έλεγχο των προσωπικών δεδομένων, κι ακόμη περισσότερα θα αλλάξουν σταδιακά στο μέλλον. Όμως, ο ουσιαστικός κίνδυνος δεν προέρχεται από αυτά που ο μέσος πολίτης "βλέπει" ή μπορεί εύκολα να "αντιληφθεί". Σήμερα -και με την πάροδο του χρόνου, όλο και πιο πολύ- πολλά δημόσια μέρη στον κόσμο παρακολουθούνται 24 ώρες το 24ωρο, με την άδεια και την συγκατάθεσή μας. Αυτό είναι κάτι το οποίο αντιλαμβανόμαστε και για το οποίο κάποιοι αντιδρούν. Όμως, την ίδια στιγμή, οικειοθελώς, ενημερώνουμε με τα προσωπικά μας στοιχεία και με πολλές λεπτομέρειες, διάφορες διαδικτυακές βάσεις δεδομένων (όπως π.χ. το Facebook), ακόμα και για το πού βρισκόμαστε και τι κάνουμε ανά πάσα στιγμή. Το χειρότερο; Το διασκεδάζουμε και μας αρέσει!

Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στις χώρες μας που θα το θεωρούσαν μεγάλη τύχη να τους κλείσουν στο σπίτι του Μεγάλου Αδελφού! Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν χρειάζεται κανέναν "Μεγάλο Αδελφό" για να του στερήσει την ελευθερία... την εκχωρεί μόνος του και με μεγάλη ευχαρίστηση!

Το "1984" έχει χαρακτηριστεί ως καταπέλτης για κάθε ολοκληρωτικό καθεστώς, μια προφητικού χαρακτήρα θέαση της απόλυτης χειραγώγησης των μαζών, μια διαμαρτυρία για την κονιορτοποίηση του ατόμου από το κοινωνικοπολιτικό σύστημα... Πέρα και πάνω απ' όλα αυτά, όμως, είναι μια προειδοποίηση προς τις επόμενες γενιές. Ο Όργουελ μας βοηθά να καταλάβουμε ποσό πολύτιμη είναι η υποτιμημένη δημοκρατία μας. Στο χέρι μας είναι να μην επιτρέψουμε την κατάργηση της ιδιωτικότητας, τον ανεξέλεγκτο έλεγχο των πληροφοριών και τον αφανισμό της ελευθερίας της βούλησης και της σκέψης. Να μην επιτρέψουμε να εισχωρήσει η βία στην καθημερινότητά μας. Και να βάλουμε φραγμό στον περιορισμό της γλώσσας και του λεξιλογίου μας, γιατί χωρίς αυτά δεν μπορούμε να εκφράσουμε την ελεύθερη σκέψη μας...

Το αν τελικά αποδειχθεί προφητικό ή όχι το "1984" του Όργουελ, εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς...

Συγγραφέας: George Orwell
Μεταφράστρια: Νίνα Μπάρτη
ISBN: 9603824682
Εξώφυλλο: Μαλακό εξώφυλλο
Σελίδες: 348
Διαστάσεις: 23,5x17 cm
Ημερομηνία πρώτης έκδοσης: 1978
Ημερομηνία έκδοσης που διαβάσαμε: 1999
Εκδότης: Κάκτος

-Υπάρχει ο Μεγάλος Αδερφός;
-Φυσικά και υπάρχει. Το κόμμα υπάρχει. Είναι η ενσάρκωση του κόμματος.
-Ναι, αλλά εννοώ, υπάρχει όπως υπάρχω εγώ;
-Εσύ δεν υπάρχεις!...

🔎2481