Διαβάζοντας Κλασσική Λογοτεχνία 1: Το πλοίο φάντασμα

Του Παναγιώτη Πλαφουτζή

«Μπορώ να σας πω μονάχα όσα ξέρω από διαδόσεις», αποκρίθηκε ο γερο-θαλασσόλυκος. «Λένε πως πειρατές κούρσεψαν το καράβι, πως έκοψαν το λαρύγγι του καπετάνιου και πως καταδικάστηκαν να πλέουν δίχως αναπαμό ως τη συντέλεια του κόσμου».

«Λάθος!» φώναξε ο Σρίφτεν. «Ο καπετάνιος είναι ακόμα πάνω στο καράβι· αυτός προκάλεσε όλο το κακό! Λένε μάλιστα ότι, όπως και κάποιος άλλος που βρίσκεται τώρα ανάμεσά μας, εγκατέλειψε μιαν όμορφη γυναίκα που λάτρευε».

«Και πώς μπορεί να το ξέρει κανείς αυτό, πλοηγέ;»

«Γιατί διαρκώς επιθυμεί να της στείλει ένα γράμμα με κάθε σκάφος που συναντά. Αλίμονο, ωστόσο, στο καράβι που θα δεχτεί! Είναι βέβαιο πως θα χαθεί αύτανδρο».

«Κι εσείς πώς τα ξέρετε όλα αυτά; Είδατε ποτέ το καράβι;»

«Ναι, το είδα!» ξεφώνισε ο Σρίφτεν, μα την ίδια στιγμή, λες και μετάνιωσε, έπνιξε την κραυγή του πίσω από το γνωστό του σαρκαστικό γέλιο. «Πάντως, δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα, μιας και υπάρχει σε τούτο το καράβι ένα αληθινό κομματάκι από τον Τίμιο Σταυρό».

Και ενώ κατευθύνονταν προς την πρύμνη για να αποφύγει άλλες ερωτήσεις, διέκρινε τον Φίλιπ δίπλα στο άρμπουρο της μαΐστρας.

«Αχά!» κραύγασε, «ώστε δεν είμαι ο μόνος περίεργος, ε; Αναρωτιέμαι αν το φέρατε αυτό μαζί σας στο καράβι από φόβο μήπως και συναντήσετε τον Ιπτάμενο Ολλανδό. Τι λέτε, μάντεψα σωστά;»

«Δε φοβάμαι κανέναν Ιπτάμενο Ολλανδό», αποκρίθηκε ο Φίλιπ ταραγμένος.

Ξενόγλωσσος τίτλος: LE VAISSEAU FANTOME
Κατηγορία: Φανταστική Λογοτεχνία
Συγγραφέας: ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΜΑΡΙΑΤ (FREDERICK MARRYAT)
Μετάφραση: ΛΗΔΑ ΠΑΛΛΑΝΤΙΟΥ, ΜΥΡΝΑ ΚΑΛΟΝΑ
ISBN13: 9789602191552
Χρονολογία έκδοσης: Οκτώβριος 2004
Αριθμός σελίδων: 450
Διαστάσεις: 21x14
Εκδόσεις: ΚΑΛΕΝΤΗΣ

Το μυθιστόρημα πραγματεύεται τον υπαρκτό μύθο του "Ιπτάμενου Ολλανδού", το πλοίο-φάντασμα που υποτίθεται ότι το συνάντησαν πολλοί ναυτικοί σε κάποιο ταξίδι τους, συνήθως στα ανοιχτά του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδος, κατά τον 17ο αιώνα.

Στις περισσότερες εκδοχές του μύθου, το πλήρωμά του πέθανε εν πλω και καταδικάστηκε -λόγω μιας μεγάλης αμαρτίας που διέπραξε- να μην πιάσει ποτέ λιμάνι μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία ή την εξιλέωση. Έκτοτε το πλοίο προσεγγίζει σκάφη που περνούν απ' την περιοχή και οι ψυχές του πληρώματος προσπαθούν να μάθουν νέα για τους δικούς τους, κάτι που θεωρείται πολύ κακός οιωνός.

Ο μύθος ήταν πολύ δημοφιλής εκείνη την εποχή και υπήρχαν ναυτικοί που ορκίζονταν πως είχαν δει τον "Ιπτάμενο Ολλανδό", όχι μόνο κατώτερο πλήρωμα αλλά και μορφωμένοι αξιωματικοί, όπως για παράδειγμα ο Βρετανός μονάρχης Γεώργιος Ε΄ που είχε υπηρετήσει στο πολεμικό ναυτικό πριν στεφθεί βασιλιάς. Η σύγχρονη επιστήμη απορρίπτει κατηγορηματικά την ύπαρξή του, αποδίδοντας τις «συναντήσεις» σε διπλό αντικατοπτρισμό και αυθυποβολή.

Ο Frederick Marryat μας ταξιδεύει με τον μαγευτικό του λόγο σε μια εποχή δύσκολη και σε τόπους επικίνδυνους. Η δράση του βιβλίου εξελίσσεται στα μέσα του δέκατου έβδομου αιώνα, εν μέρει στην Ολλανδία, κατά κύριο λόγο, όμως, στις άγριες θάλασσες του Νότου, την Εποχή των Ανακαλύψεων, τότε που Ολλανδοί και Πορτογάλοι αγωνίζονταν για να κατακτήσουν τις περιοχές των Ανατολικών Ινδιών.

Ο γενναίος ήρωας του μυθιστορήματος, Φίλιπ Βάντερντέκεν, ένας νεαρός που μένει μόνος στον κόσμο όταν πεθαίνει η μητέρα του, ανακαλύπτει πως έχει φορτωθεί στους ώμους του ένα αβάσταχτο φορτίο, ένα χρέος προς τον νεκρό πατέρα του, που δεν είχε προλάβει καν να τον γνωρίσει. Ωστόσο, δεν διστάζει στιγμή να αναλάβει τον ρόλο που η μοίρα θέλησε να παίξει ο ίδιος στη ζωή.

Επειδή, σε μια στιγμή τρέλας, ο καπετάνιος πατέρας του και το καράβι του προκάλεσαν την κατάρα του Θεού, ο Φιλίπ αναγκάζεται να περιπλανηθεί στις θάλασσες, σε αναζήτηση του καταραμένου πλοίου, για να φέρει τη συγχώρεση στον κυβερνήτη-φάντασμα.

Στην πορεία της ιστορίας, θα υποβληθεί σε μια σειρά δοκιμασιών για να φέρει σε πέρας την αποστολή του. Σύντροφοί του στην ατυχία, θα είναι όλοι οι άνθρωποι γύρω του, κυρίως όμως η αγαπημένη του γυναίκα, Αμίνη. Όλοι υποκύπτουν κάτω από το βάρος αυτής της κατάρας που το πρώτο της θύμα δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Φίλιπ, που καταδικάστηκε να καταστρέψει τη ζωή του και να εξιλεωθεί για το σφάλμα ενός άλλου.

Αν κατηγοριοποιούσαμε αυτό το βιβλίο στο είδος του μυθιστορήματος θαλάσσιων περιπετειών, θα ήταν λάθος. Το ίδιο και αν το κατατάσσαμε αποκλειστικά στην Φανταστική Λογοτεχνία. Γιατί είναι πολλά περισσότερα. Το πλούσιο σε συναισθήματα κείμενο έχει έντονα στοιχεία αρχαίας ελληνικής τραγωδίας αλλά και παλαιών βόρειο-ευρωπαϊκών ιστοριών, εκεί όπου η μοίρα και το πεπρωμένο σφραγίζουν την ζωή ενός ανθρώπου. Υπάρχει, φυσικά, το φανταστικό στοιχείο, κάτι συνηθισμένο σε λογοτεχνικά κείμενα της εποχής, εδώ με σαφέστατα πρωταγωνιστικό ρόλο. Ταυτόχρονα, όμως, είναι ένα μυθιστόρημα προσγειωμένο στην σκληρή πραγματικότητα, που καταγγέλει την μισαλλοδοξία και τις υπερβολικές εξουσίες της Εκκλησίας, με την Ιερά Εξέταση και τους ανόητους βαθμούς του καθολικού δόγματος. Είναι ένα δοκίμιο ψυχολογίας, που διαχέει έναν προβληματισμό σχετικά με την ανθρώπινη φύση. Κυρίως, όμως -και τελικώς- είναι μια μεγάλη ιστορία αγάπης. Ενός γιου για τον πατέρα του, ενός συζύγου για την γυναίκα του, ενός φίλου για τον φίλο του, ενός ανθρώπου για τον συνάνθρωπό του, ενός ιδεαλιστή για τις αρχές και τα πιστεύω του, ενός παιδιού για την ίδια την ζωή...

Πρέπει να σταθούμε, οπωσδήποτε, στον χαρακτήρα της συζύγου του πρωταγωνιστή. Η Αμίνη, είναι ένα από τα πιο όμορφα πορτρέτα γυναικών της κλασσικής λογοτεχνίας και ιδιαίτερα στο είδος των περιπετειωδών μυθιστορημάτων. Οι περισσότεροι συγγραφείς χρησιμοποιούσαν τις τυχόν ηρωίδες του μυθιστορήματος περιπέτειας ως ένα πρόσχημα για μια σειρά δοκιμασιών για τον ήρωα: συνήθως έχουν απαχθεί ή ζητούν την παρέμβαση του ήρωα για να γλιτώσουν από κάποια δύσκολη κατάσταση. Στην πλοκή της ιστορίας, η κύρια δραστηριότητά τους είναι να λιποθυμήσουν ή να ουρλιάξουν από τον τρόμο όταν το απαιτούν οι συνθήκες. Τίποτα τέτοιο, όμως, εδώ. Η Αμίνη είναι θαρραλέα, με ισχυρό χαρακτήρα, που δεν διστάζει να διακινδυνεύσει για να βρεθεί στο πλάι του συζύγου της, του συμπαραστέκεται σε όλες τις άσχημες στιγμές, με οδυνηρές συνέπειες, προκαλώντας τόσο την λύπη, όσο και τον θαυμασμό μας.

Όσο για τον κακόμοιρο τον Φίλιπ, μόνο οίκτο μπορεί κανείς να νιώσει. Αυτή η αφοσίωση σε έναν αγνοούμενο πατέρα, τι τιμή και τι δυσβάσταχτο βάρος γι' αυτόν τον άνθρωπο! Τι θυσίες για λογαριασμό ενός χρέους, από σεβασμό και αγάπη προς τον γονιό.

Δεν θα βαρεθείτε στιγμή διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα. Είναι μια περιπετειώδης ιστορία γεμάτη μελαγχολία, οδυνηρή και ρομαντική που συνδυάζει όλα τα συστατικά του είδους. Ένα κλασικό έργο που αξίζει μια περίοπτη θέση σε κάθε βιβλιοθήκη!

Διαβάστε για τον συγγραφέα, πατώντας στο όνομά του:
Φρειδερίκος Μάρρυατ (Frederick Marryat) 1792-1848

👬2189