Ο Άσα Τζένινγκς (Asa Kent Jennings), ήταν Αμερικανός μεθοδιστής πάστορας και μέλος της Χριστιανικής Ένωσης Νέων Ανθρώπων (Y.M.C.A. – Young Men’s Christian Association). Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1877. Από πολύ νέος αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα υγείας, καθώς στα 28 του χρόνια προσβλήθηκε από μια σπανιότατη νόσο (φυματίωση στη σπονδυλική στήλη, που του δημιούργησε καμπούρα και δυσκολία στην κίνηση), όμως αυτό δεν τον εμπόδισε να εξελιχθεί σε έναν δραστήριο άνθρωπο με πολλαπλή κοινωνική δράση.
Η διεθνής "καριέρα" του ξεκίνησε όταν το 1918 πήγε στη Γαλλία και μετά στην Τσεχοσλοβακία. Τον Αύγουστο του 1922 ανέλαβε στην Σμύρνη την τοπική YMCA, όταν ο εκεί διευθυντής πήγε διακοπές.
Όταν ο ελληνικός στρατός εγκατέλειψε την Σμύρνη, οργάνωσε την «Επιτροπή Σωτηρίας» παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια και οργανώνοντας έναν Σταθμό Πρώτων Βοηθειών για τις έγκυες γυναίκες σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι πλούσιου Έλληνα στην προκυμαία. Ήταν 9 Σεπτεμβρίου 1922 όταν τα πρώτα τουρκικά στρατεύματα μπήκαν στην Σμύρνη. Η πόλη διαγουμήθηκε με υπερβολική βαναυσότητα και μετά από τέσσερις μέρες παραδόθηκε στις φλόγες. Δεν υπήρχαν πολιτικοί, διπλωμάτες, στρατιωτικοί ή διεθνείς οργανισμοί. Ο ύπατος αρμοστής Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης είχε προλάβει να φύγει έγκαιρα. Μόνο ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος έμεινε για να στηρίξει το ποίμνιό του, βρίσκοντας τραγικό τέλος στα χέρια του τουρκικού όχλου.
Παρόλο, που όλοι οι Αμερικανοί και Αγγλοι πολίτες εγκατέλειψαν την Σμύρνη, ο Τζένιγκς αποφάσισε να παραμείνει για να δει πώς θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτές τις δύσκολες καταστάσεις. Ακόμη και ο Αμερικανός πρόξενος G. Horton, ο οποίος ήταν παντρεμένος με Ελληνίδα, είχε φύγει χωρίς να κάνει τίποτε.
Χωρίς το βάρος μιας διπλωματικής αποστολής, ο Τζένιγκς αισθάνθηκε ότι δεν είχε να υπακούει πουθενά, πέρα από τα δικά του συναισθήματα. Αντικρύζοντας αυτά που συνέβαιναν στην πόλη, πήρε την μεγάλη απόφαση. Ανέβηκε στο αυτοκίνητο της YMCA και με τεράστιο θάρρος επισκέφθηκε και ζήτησε ακρόαση από τον ίδιο τον Μουσταφά Κεμάλ. Αργότερα ανέφερε ότι αισθάνθηκε το χέρι του Θεού στον ώμο του: «Μου φαινόταν, ότι τα τρομερά, αγωνιώδη, απελπισμένα ουρλιαχτά που εκλιπαρούσαν για βοήθεια, δεν θα έπαυαν να με κυνηγάνε σε όλη μου την ζωή!».
Μίλησε στον Κεμάλ και του ζήτησε να του επιτρέψει να μεταφέρει τους πρόσφυγες εκτός Τουρκίας. Εκείνος δέχτηκε αλλά του έθεσε όρους. Ο Τζένιγκς είχε επτά ημέρες προθεσμία να απομακρύνει 250.000 πρόσφυγες από την Σμύρνη. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ήταν δυνατόν να παραμείνουν στην πόλη χωρίς τις στοιχειώδεις ανάγκες σε τροφή, νερό, αποχέτευση και ασφάλεια, αντιμετωπίζοντας τις βιαιοπραγίες των Τούρκων ένστολων και μη. Σε αντίθετη περίπτωση, θα μεταφερόταν στο εσωτερικό της Τουρκίας για να εξοντωθούν σταδιακά στις πορείες, όπως είχε γίνει λίγα χρόνια πριν με τους Αρμενίους. Ο Κεμάλ ζήτησε, επίσης, καμία ελληνική σημαία να μην υπάρχει στα πλοία που θα ερχόντουσαν (διότι αυτό θα εξόργιζε τους Τούρκους), κανένα πλοίο να μην δέσει στην αποβάθρα και κανένας άνδρας ηλικίας από 17 έως 45 ετών δεν θα έφευγε (φοβούμενος ότι θα καταταγούν στον ελληνικό στρατό και θα αντεπιτεθούν). Οι άνδρες θα πήγαιναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για την αποκατάσταση ζημιών του πολέμου.
Ο Τζένιγκς αποδέχτηκε αναγκαστικά την συμφωνία, σκεπτόμενος ότι ακόμα κι έτσι θα σώζονταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Αφού εξασφάλισε την άδεια του Κεμάλ έπρεπε να βρει πλοία. Άφησε το αυτοκίνητό του στο λιμάνι και ανέβηκε στο πολεμικό πλοίο "Edsall" ζητώντας από τον καπετάνιο μία άκατο με Αμερικανό πηδαλιούχο. Έπειτα, πήγε στο γαλλικό εμπορικό πλοίο "Pierre Loti", το οποίο διέθετε άφθονο χώρο για την μεταφορά προσφύγων. Προσπάθησε να πείσει τον Γάλλο καπετάνιο, ο οποίος όμως αρνήθηκε να βοηθήσει. Μετά, ο Τζένιγκς, πήγε σε ένα ιταλικό πλοίο, το "Constantinople". Ο καπετάνιος του δέχτηκε να μεταφέρει 2.000 πρόσφυγες έναντι αντιτίμου (ένα μέρος του οποίου πλήρωσε ο ίδιος από την τσέπη του). Δύο χιλιάδες γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι φορτώθηκαν στο πλοίο, το οποίο αφού έλαβε άδεια από τις τουρκικές αρχές και τον Ιταλό πρόξενο, απέπλευσε με την συνοδεία αμερικανικού αντιτορπιλικού.
Λίγο πριν φύγει τον πληροφόρησαν, ότι έλαβε τελικά την άδεια από τον Κεμάλ για να εισέλθουν ελληνικά πλοία στο λιμάνι της Σμύρνης. Επίσης, του έδωσαν δύο έγγραφα, το ένα για να αποβιβάσει τους πρόσφυγες υπό την αιγίδα του Ερυθρού Σταυρού και το άλλο με την εξουσιοδότηση να ενεργήσει όπως αυτός θα έκρινε, σε κάθε περίσταση εκτάκτου ανάγκης.
Φθάνοντας στη Μυτιλήνη, για να αποβιβάσουν τους πρόσφυγες, ο Τζένιγκς αντιλήφθηκε ότι ο κύριος όγκος του στόλου που μετέφερε τον ελληνικό στρατό, ήταν ακόμα εκεί. Κάνοντας χρήση του δευτέρου εγγράφου, επισκέφθηκε τον στρατηγό Φράγκου, διοικητή Στρατιάς και πλοίων, και τον ρώτησε αν τα πλοία αυτά μπορούσαν να σταλούν στην Σμύρνη. Ο στρατηγός έθεσε πολλές προϋποθέσεις, σχετικές με την ασφάλεια του στόλου, αρνούμενος εντέλει να διαθέσει πλοία. Ο Φράγκου ήταν μέλος μιας ομάδας αξιωματικών που σχεδίαζαν και εκτέλεσαν τις αμέσως επόμενες ημέρες πραξικόπημα κατά της ελληνικής κυβέρνησης.
Απελπισμένος ο Τζένιγκς από την άρνηση του Φράγκου, είδε να εισέρχεται στο λιμάνι ένα ελληνικό πολεμικό πλοίο, το «Κιλκίς». Επιβιβάστηκε σε αυτό, βρήκε τον Έλληνα κυβερνήτη Ι.Ε.Θεοφανίδη, ο οποίος ήταν πρόθυμος να βοηθήσει ακόμα και αν ένας ανώτερος του είχε απορρίψει τον Τζένιγκς. Συνέταξαν μαζί ένα μήνυμα, που εστάλη κωδικοποιημένο στις Αρχές στην Αθήνα. Το μήνυμα έλεγε: «Εν ονόματι του ανθρωπισμού αποστείλατε άνευ καθυστερήσεως είκοσι σκάφη ευρισκόμενα εδώ και αδρανούντα, δια να παραλάβουν λιμοκτονούντας Έλληνας πρόσφυγες εκ Σμύρνης. Έιζα Τζένιγκς. Αμερικανός πολίτης». Η απάντηση ήταν «Ποιος είναι αυτός;».
Ο Τζένιγκς απάντησε, ότι ήταν ο πρόεδρος της Αμερικανικής Επιτροπής Περίθαλψης στην Μυτιλήνη. Η πρώτη απάντηση ήταν, ότι ο πρωθυπουργός κοιμάται. Ο Τζένιγκς απαίτησε να τον ξυπνήσουν. Στο επόμενο μήνυμα έλεγε ότι ο πρωθυπουργός είχε να συγκαλέσει Υπουργικό Συμβούλιο και ρωτούσαν ποια προστασία προσέφερε στα ελληνικά πλοία. Ο Τζένιγκς απάντησε ότι αμερικανικά πολεμικά θα τα προστάτευαν στην είσοδο και έξοδο από την Σμύρνη. Όταν ρωτήθηκε εκ νέου αν «τα αμερικανικά αντιτορπιλικά θα προστατεύσουν τα πλοία εάν οι Τούρκοι προσπαθήσουν να τα καταλάβουν». Ο Τζένιγκς μπορούσε να μην εγγυηθεί αλλά απάντησε υπεκφεύγοντας: «Καθόλου χρόνος για συζήτηση λεπτομερειών. Οι παρεχόμενες εγγυήσεις θα πρέπει να θεωρηθούν ικανοποιητικές». Τέλος, ο πρωθυπουργός και το Υπουργικό Συμβούλιο απάντησαν ότι κανένα πλοίο δεν μπορούσε να πάει στην Σμύρνη.
Στις 4μμ της 23ης Σεπτεμβρίου 1922, με τις διαπραγματεύσεις στο αδιέξοδο, ο Τζένιγκς έστειλε μήνυμα στο Υπουργικό Συμβούλιο ότι, αν δεν λάμβανε ευνοϊκή απάντηση μέχρι τις 6μμ, θα τηλεγραφούσε χωρίς κώδικα, έτσι ώστε το μήνυμα να γίνει γνωστό παντού, ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν επέτρεπε σε ελληνικά πλοία να σώσουν Έλληνες πρόσφυγες, που τους περίμενε βέβαιος θάνατος. Ο εκβιασμός έπιασε!
Λίγο πριν τις 6μμ ήλθε η απάντηση: «Όλα τα πλοία τίθενται υπό τις διαταγές σας, για να απομακρυνθούν οι πρόσφυγες από την Σμύρνη». Ο Τζένιγκς είχε γίνει ναύαρχος όλου του ελληνικού στόλου! Ο κυβερνήτης Θεοφανίδης συγκάλεσε συγκέντρωση των καπετάνιων των εμπορικών πλοίων στο «Κιλκίς», όπου τους ανακοίνωσε να ετοιμάσουν τα πλοία μέχρι τα μεσάνυκτα, διαφορετικά θα περνούσαν Ναυτοδικείο με συνοπτικές διαδικασίες. Εννέα πλοία, «Τα πλοία της Συμπόνιας», απέπλευσαν τα μεσάνυκτα με τον Τζένιγκς στο προπορευόμενο «Προποντίς», με αμερικανική σημαία. Ο στόλος, συνάντησε το αμερικανικό "Lawrence", ο καπετάνιος του οποίου κάλεσε τον Τζένιγκς να συνεχίσει το ταξίδι του με αυτόν. Ο Τζένιγκς αρνήθηκε και παρέμεινε στη γέφυρα του «Προποντίς».
Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι χαλάρωσαν τα μέτρα, επέτρεψαν τα πλοία να δέσουν στην προβλήτα του σιδηροδρόμου και επιμήκυναν την προθεσμία από 7 σε 11 ημέρες. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1922 οι πρώτοι πρόσφυγες, ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά, είχαν διασωθεί. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο Τζένιγκς επέστρεψε με 17 πλοία, ενώ την επομένη ημέρα ήλθε και ένας μεταγωγικός στόλος ναυλωμένος από Βρετανούς. Μέχρι την 1η Οκτωβρίου 1922, 180.000 πρόσφυγες είχαν μεταφερθεί από την Σμύρνη.
Το τελευταίο πλοίο απέπλευσε 6 ώρες πριν την εκπνοή της τουρκικής διορίας. Κατόπιν, ζητήθηκε διορία για άλλες 8 ημέρες, κατά τις οποίες τα ελληνικά πλοία μετέφεραν και άλλους πρόσφυγες από τα κοντινά λιμάνια του Αϊβαλί, Βουρλών και Τσεσμέ, όπου περίμεναν για δύο εβδομάδες, ανεβάζοντας τον αριθμό στις 250.000. Επειδή, υπήρχαν εκκλήσεις και από άλλα λιμάνια, από την Συρία μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, η ελληνική κυβέρνηση, που στο μεταξύ είχε αλλάξει, αύξησε τον στόλο σε 55 πλοία, μεταφέροντας μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου 500.000 πρόσφυγες.
Αργότερα η Ελληνική Κυβέρνηση όρισε τον Τζένιγκς σαν εκπρόσωπο για τον επαναπατρισμό των αιχμαλώτων στην Συνθήκη της Λωζάνης, όπως και η Τουρκία τον όρισε με απόφαση του Κεμάλ. Ίσως να πρόκειται για την μοναδική περίπτωση στην παγκόσμια Ιστορία που ένα άτομο εκπροσώπησε ταυτόχρονα δύο χώρες σε εμπόλεμη κατάσταση, κατά τις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις.
Για τις υπηρεσίες του στην Ελλάδα, ο Τζένιγκς τιμήθηκε ταυτόχρονα με τις κορυφαίες διακρίσεις του Ελληνικού Κράτους, τον Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας, που είναι το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο. Ήταν η πρώτη φορά στην ελληνική Ιστορία, που ένα πρόσωπο ελάμβανε ταυτόχρονα αυτά τα μετάλλια. Όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα, οι πρόσφυγες τον αναγνώρισαν από την καμπούρα του, τον αποκαλούσαν ναύαρχο και του φιλούσαν τα χέρια.
Ένας άνθρωπος, που δεν προοριζόταν να παίξει κάποιο ρόλο στην Ιστορία, έσωσε με μία ηρωική πράξη εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιους. Αυτό το τεράστιο έργο είναι επίτευγμα ενός απλού ανθρώπου χωρίς ιδιαίτερα αξιώματα, δυνατότητες και ανάλογες εμπειρίες. Και το κυριότερο χωρίς κανένα προσωπικό όφελος. Απεναντίας, ξόδεψε και δικά του χρήματα. Μοναδικό κίνητρο η ανθρωπιά και η αγάπη. Αποδεικνύεται για άλλη μια φορά, ότι οι περιστάσεις κάνουν τους ήρωες και ότι σύμφωνα με ένα ρητό, που χρησιμοποιήθηκε για αυτόν, «μέσα στη καρδιά κάθε ανθρώπου κοιμάται ένα λιοντάρι».
Ο Τζένιγκς, ένας καμπούρης, κατώτερος υπάλληλος της ΧΑΝ–YMCA, που τυχαία βρέθηκε στην Σμύρνη, χρησιμοποιώντας δωροδοκίες, ψέματα και τελικά μία μπλόφα–εκβιασμό, κατάφερε να αλλάξει τον ρου της Ιστορίας.
Το 1945 γυρίστηκε ένα μικρό ντοκυμανταίρ γι' αυτόν, παραγωγής Metro Goldwyn Mayer Studios, με τίτλο «The Strange Destiny» – «Tο Παράξενο Πεπρωμένο».
Στην Ελλάδα λίγοι γνωρίζουν το όνομά του. Ακόμη και σε μέρη όπου έχουν εγκατασταθεί μικρασιάτες πρόσφυγες. Δεν υπάρχουν μνημεία ή έστω ονόματα δρόμων ή πλατειών προς τιμή του.
Η ιστορία του έγινε περισσότερο γνωστή το 2016, όταν ο Δήμος Βόλου τον τίμησε σε ειδική εκδήλωση, παρουσία του εγγονού του, Roger Jennings. Ίσως θα έπρεπε και άλλοι Δήμοι να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα. Επειδή, καλό είναι, κάποιες φορές, να τιμούμε και Ανθρώπους με πραγματική Αξία...
Πηγή:
https://el.wikipedia.org
http://www.taxydromos.gr
http://trikalavoice.gr
🔎2424
